આયુષ્માન ભારત – આરોગ્ય સેવા અને સુખાકારીનો નવો અધ્યાય
આયુષ્માન ભારત – આરોગ્ય અને સુખાકારી કેન્દ્રો (AB-HWCs) આયુષ્માન ભારત પહેલના ભાગ રૂપે રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા જેથી તમામ વય જૂથોના લોકો માટે મર્યાદિત આરોગ્ય સેવાઓથી ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને વ્યાપક સ્પેક્ટ્રમ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકાય જેમાં નિવારક, પ્રોત્સાહન, ઉપચારાત્મક, પુનર્વસન અને ઉપશામક સેવાઓનો સમાવેશ થાય છે.
રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય નીતિ 2017 માં આ કેન્દ્રો માટે ભારતની આરોગ્યસંભાળ વિતરણ પ્રણાલીનો પાયાનો પથ્થર બનવા માટે એક દ્રષ્ટિકોણ દર્શાવવામાં આવ્યો હતો.
આ કેન્દ્રો માતા અને બાળ સંભાળ, ચેપી અને ક્રોનિક રોગોનું સંચાલન, તેમજ વૃદ્ધો અને ઉપશામક સંભાળ જેવી વ્યાપક આરોગ્યસંભાળ સેવાઓ પ્રદાન કરે છે. AB-HWCs મફત મૂળભૂત દવાઓ અને નિદાન પરીક્ષણો, વર્ચ્યુઅલ ડૉક્ટર પરામર્શ અને યોગ અને આરોગ્ય જાગૃતિ પ્રવૃત્તિઓ સહિત સુખાકારી-આધારિત કાર્યક્રમો પણ પ્રદાન કરે છે.
આયુષ્માન યોજના શું છે?
કેન્દ્ર સરકારે આયુષ્માન યુનિવર્સલ નામથી આ આરોગ્યસંભાળ પહેલનો વિસ્તાર સમગ્ર ભારતમાં કર્યો છે, જેમાં અનેક વધારાના લાભાર્થી જૂથોનો સમાવેશ થાય છે. આ યોજના સાથે, પાત્ર વ્યક્તિઓને વાર્ષિક ₹5 લાખ સુધીની તબીબી સારવાર મફતમાં પૂરી પાડવામાં આવે છે. આ પ્રગતિશીલ સરકારી યોજનાનો 600 થી વધુ વરિષ્ઠ નાગરિકો સક્રિયપણે લાભ લે છે. શ્રીમંત હોય કે ગરીબ, આ યોજનામાં નોંધાયેલ કોઈપણ નાગરિક ₹5 લાખ સુધીની મફત સારવાર મેળવી શકે છે. જો પરિવારનો કોઈ સભ્ય પહેલાથી જ આયુષ્માન યોજના દ્વારા સહાય મેળવી રહ્યો છે, તો તે જ પરિવારમાં 70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના 5 લાખ સુધીના અન્ય વ્યક્તિઓને પણ આ યોજના હેઠળ અલગથી આરોગ્ય કવરેજ મળશે.
આયુષ્માન ભારત યોજના હેઠળ કોણ લાભ મેળવી શકે છે?
પાત્રતા આવશ્યકતાઓ મર્યાદિત છે, કારણ કે મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય આર્થિક રીતે નબળા પૃષ્ઠભૂમિ ધરાવતા વ્યક્તિઓને આવરી લેવાનો છે. તેથી, તપાસો કે તમે આ આવશ્યક સલામતી જાળમાં ફિટ છો કે નહીં જેથી તમે તેના લાભો ચૂકી ન જાઓ:
PMJAY પહેલ હેઠળ કવરેજ માટે પાત્ર શ્રેણીઓ નીચે મુજબ છે:
શહેરી વિસ્તારોમાં:
- સરકારે 11 નોકરી-આધારિત શ્રેણીઓની યાદી આપી છે. આ શ્રેણીઓમાં આવતા વ્યક્તિઓ જ આયુષ્માન ભારત માટે લાયક ઠરી શકે છે:
- ઇલેક્ટ્રિશિયન / મિકેનિક્સ / રિપેર ટેકનિશિયન
- કામદારો / રક્ષકો / પ્લમ્બર / પેઇન્ટર્સ / અન્ય
- ધોબી / ચોકીદાર
- કચરો ઉપાડનારા
- બેઘર વ્યક્તિઓ અને ભિખારીઓ
- ઘરની નોકરાણીઓ અને મદદગારો
- ડ્રાઇવરો / ટ્રાન્સપોર્ટ ઓપરેટરો / લોડર્સ અને સંબંધિત ભૂમિકાઓ
- મોચી / શેરી ફેરિયાઓ / વિક્રેતાઓ / ખુલ્લા હવા સેવાઓમાં અન્ય
- ઘર ચલાવતા કારીગરો / દરજી / કુશળ મજૂરો
- દુકાન સ્ટાફ / ડિલિવરી મદદગારો
ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં:
- અનુસૂચિત જાતિ અથવા અનુસૂચિત જનજાતિના પરિવારો
- ઓછામાં ઓછા એક અપંગ વ્યક્તિ ધરાવતા ઘરો
- 16 થી 59 વર્ષની વયની મહિલાના નેતૃત્વ હેઠળના પરિવારો
- બેરોજગાર અથવા ઔપચારિક રીતે બરતરફ કરાયેલા મજૂરો
- અનિયમિત મેન્યુઅલ કામ સિવાય કોઈ કમાતા સભ્ય ન હોય તેવા ઘરો
- કામચલાઉ ઘરો અથવા એક રૂમવાળા રહેઠાણોમાં રહેતા રહેવાસીઓ
કોઈ જાતિગત-આવક-ઉંમર મર્યાદા છે?
આયુષ્યમાન ભારતમાં કોઈ જાતિગત મર્યાદા રાખવામાં આવી નથી. જેમની વાર્ષિક આવક ઓછી છે અને ગરીબી રેખા હેઠળ જીવતા પરિવારમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે તે, જેઓ નાના તેમજ કાચા ઘરમાં રહે છે, ઘર વિહિન છે, ઉપરાંત તમામ પ્રકારનાં શ્રમિકો અને દિવ્યાંગોને આ યોજનાનો લાભ મળશે. આવો પરિવાર કોઇપણ જાતિ કે વર્ગનો હોય તે તમામને આયુષ્યમાન ભારતનો લાભ મળશે. આ ઉપરાંત બીપીએલ કાર્ડ ધારક અનુસુચિત જાતિ, જનજાતિ અને વિચરતી અને વિમુક્ત જાતિઓનો સીધો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. પરિવારની વ્યક્તિઓની સંખ્યામાં અને ઉંમરમાં કોઈ મર્યાદા રાખવામાં આવી નથી.
ક્યાં રોગો-સર્જરીની સારવાર મળશે
આયુષ્માન ભારત લગભગ ૧૩૫૦ વિવિધ સર્જરીઓ, નિદાન અને તબીબી પ્રક્રિયાઓને આવરી લે છે. ચૂંટણીમાં ભાગ લેનારા વ્યક્તિઓ, વૃદ્ધ નાગરિકો અને વરિષ્ઠ સામાજિક કાર્યકરો પણ પસંદગી પ્રક્રિયા દરમિયાન મુખ્ય લાભો મેળવી શકે છે. આવરી લેવામાં આવેલી સારવારમાં બાયપાસ ઓપરેશન, મોતિયા દૂર કરવા, કોર્નિયલ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ, ઓર્થોપ્લાસ્ટિક સંભાળ, આંખના ફ્રેક્ચર, યુરોલોજી સર્જરી, સિઝેરિયન જન્મ, કિડની ડાયાલિસિસ, કરોડરજ્જુ સર્જરી, મગજની ગાંઠના ઓપરેશન અને વિવિધ કેન્સર સંબંધિત સર્જરીનો સમાવેશ થાય છે.
કઈ હોસ્પિટલમાં લાભ મળશે ?
આયુષ્યમાન ભારત યોજના સાથે જોડાયેલ દેશની તમામ સરકારી અને હોસ્પિટલમાંથી આયુષ્યમાન ભારત યોજનાનો લાભ મળશે. આયુષ્માન ભારત યોજનામાં 8 હજાર હોસ્પિટલોનું જોડાણ પૂર્ણ થઇ ચૂક્યું છે અને 20 હજાર હોસ્પિટલોને જોડવાનું સરકારનું લક્ષ્ય છે. જેથી દેશનાં રાજ્યોમાં કોઇપણ ખુણામાં રહેતો ગરીબ પરિવાર પોતાનાં ઘર નજીક સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ પ્રાપ્ત કરી શકશે. ગુજરાતમાં 1700 થી વધુ સરકારી અને ખાનગી હોસ્પિટલોમાં આયુષ્યમાન ભારત અંતર્ગત સારવાર પૂરી પાડશે.
આયુષ્માન ભારત હેલ્થ એન્ડ વેલનેસ સેન્ટર્સ નીચે મુજબની બેઝિક આરોગ્ય સંભાળ સેવાઓ પૂરી પાડવામાં આવે છે:
- ગર્ભાવસ્થા અને બાળકના જન્મ સમયે સ્વાસ્થ્ય સંભાળ
- નવજાત અને શિશુ આરોગ્ય સંભાળ સેવાઓ
- બાળપણ અને કિશોરાવસ્થાની આરોગ્ય સંભાળ સેવાઓ
- કુટુંબ નિયોજન, ગર્ભનિરોધક સેવાઓ અને અન્ય પ્રજનન સંબંધિત સ્વાસ્થ્ય સંભાળ સેવાઓ
- ચેપી રોગોનું સંચાલન: નેશનલ હેલ્થ પ્રોગ્રામ્સ
- ગંભીર પણ સરળ બીમારીઓ (એક્યુટ સિમ્પલ ઇલનેસ) અને નાની બીમારીઓ માટે જનરલ આઉટ-પેશન્ટ કેર
- બિનચેપી રોગો અને ક્રોનિક ચેપી રોગોનું સ્ક્રીનીંગ, નિવારણ, નિયંત્રણ અને વ્યવસ્થાપન જેવાં કે, ક્ષયરોગ અને રક્તપિત્ત
- બેઝિક ઓરલ એટલે કે મોંઢાની આરોગ્ય સંભાળ સેવાઓ
- સામાન્ય ઓપ્થાલ્મિક (આંખ સંબંધિત) અને ENT સમસ્યાઓ માટે આરોગ્ય સંભાળ
- વૃદ્ધો માટે અને પેલિયેટિવ એટલે કે ઉપશામક આરોગ્ય સંભાળ સેવાઓ
- બર્ન્સ અને ટ્રોમા સહિતની ઇમરજન્સી મેડિકલ સેવાઓ
- માનસિક બીમારીઓનું સ્ક્રીનિંગ અને બેઝિક મેનેજમેન્ટ
આજની જીવન શૈલી પ્રમાણે તંદુરસ્ત જીવન માટે વેલનેસ પ્રવૃત્તિના ભાગરૂપે યોગને પણ આવરી લેવામાં આવેલ છે. હાલ તમામ કાર્યરત હેલ્થ એન્ડ વેલનેસ સેન્ટર્સ બેઝિત તમામ 7 આરોગ્ય સંભાળ સેવાઓ નાગરિકોને પૂરી પાડે છે અને માર્ચ 2024 સુધીમાં તમામ 12 સેવાઓનું પેકેજ પ્રદાન કરવાનું આયોજન પ્રતિબદ્ધતાપૂર્વક કરવામાં આવી રહ્યું છે.
PMJAY સાથે સંકળાયેલી વિશેષતાઓ અને ફાયદાઓ શું છે?
ભારતના અડધાથી વધુ લોકો પાસે પૂરતા પૈસા ન હોવાને કારણે સારી તબીબી સંભાળ મેળવી શકતા નથી. PMJAY આ પરિવારોને યોગ્ય સારવાર મેળવવામાં અને હોસ્પિટલના ઊંચા બિલ ટાળવામાં મદદ કરે છે. આ યોજના મધ્યમ વર્ગને ટેકો આપે છે જેથી તેઓ સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓને કારણે ગરીબીમાં ન ફસાઈ જાય.
આ સરકારી આરોગ્ય યોજનામાંથી તમે મેળવી શકો તેવા લાભો અહીં છે:
- દરેક પાત્ર પરિવારને દર વર્ષે ₹5 લાખનું મફત તબીબી કવર મળે છે.
- આ યોજના 1,393 થી વધુ સારવારોને આવરી લે છે. તેમાં હોસ્પિટલ રૂમ ભાડું, ડૉક્ટર ફી, લેબ ટેસ્ટ, સર્જરી ખર્ચ, ICU અને ઓપરેશન થિયેટર ચાર્જનો સમાવેશ થાય છે.
- તમે ભારતભરની જાહેર અને ખાનગી બંને હોસ્પિટલોમાં કેશલેસ સારવાર મેળવી શકો છો.
- આ યોજના હોસ્પિટલમાં રોકાણ પહેલાં 3 દિવસનું કવર અને ડિસ્ચાર્જ પછી 15 દિવસનું કવર આપે છે. તે તે સમય દરમિયાન દવાઓ અને લેબ ટેસ્ટ માટે પણ ચૂકવણી કરે છે.
એક મોટો ફાયદો એ છે કે આ યોજના તમારી ઉંમર, લિંગ અથવા પરિવારના સભ્યોની સંખ્યાના આધારે મદદને મર્યાદિત કરતી નથી. પરંતુ હોસ્પિટલમાં આયુષ્માન ભારતનો લાભ મેળવવા માટે તમારે સાચો ID બતાવવો પડશે.
કોને મળશે આયુષ્માન કાર્ડ?
કેન્દ્રીય કેબિનેટે બુધવારે આયુષ્માન ભારત પ્રધાન મંત્રી જન આરોગ્ય યોજના હેઠળ 70 વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરના તમામ લોકોને સ્વાસ્થ્ય વીમાની સુવિધા આપવાના પ્રસ્તાવને મંજૂરી આપી છે. હવે તમામ વૃદ્ધોને આ યોજનાનો લાભ મળશે, તેમની આવક ગમે તે હોય. લગભગ છ કરોડ વરિષ્ઠ નાગરિકોને આનો લાભ મળશે. અંદાજે 4.5 કરોડ પરિવારોના વરિષ્ઠ નાગરિકોને 5 લાખ રૂપિયાના મફત સ્વાસ્થ્ય વીમા કવચનો લાભ મળશે.
કેવી રીતે લાભ મળશે ?
આયુષ્માન ભારતની વેબસાઈટમાં જે બી.પી.એલ. કાર્ડ ધારકનું નામ લાભાર્થી યાદીમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે એ લાભાર્થી આયુષ્યમાન ભારત સાથે જોડાયેલી કોઇપણ સરકારી ખાનગી હોસ્પીટલમાં યોજનાનો લાભ મેળવી શકશે. હોસ્પિટલમાં દાખલ થતાં સમયે આધારકાર્ડ , રેશનકાર્ડ, સ્માર્ટકાર્ડ કે આયુષ્યમાન કાર્ડ બતાવવું જરૂરી છે. આયુષ્યમાન કાર્ડ સ્ટેટ હેલ્થ એજન્સી દ્વારા તેમજ આયુષ્યમાન મિત્ર દ્વારા કાઢી આપવામાં આવશે.
આયુષ્માન મિત્ર કરશે મદદ
આયુષ્યમાન ભારત સાથે જોડાયેલી તમામ સરકારી અને ખાનગી હોસ્પીટલમાં આયુષ્યમાન મિત્રની નિમણુંક કરવામાં આવી છે જે દર્દીનાં દાખલ થવાથી ડીસ્ચાર્જ થવા સુધીની તમામ પ્રક્રિયાઓ પૂર્ણ કરવામાં મદદ કરશે. ઉપરાંત હોસ્પિટલ, સરકાર અને વીમા કંપની વચ્ચે કડીનું કામ કરશે.
તમામ વ્યવહારો પેપરલેસ-કેશલેસ, લાભાર્થીનાં ખાતામાં જ રકમ જમા
આયુષ્યમાન ભારત યોજનામાં દર્દી સંબંધિત તમામ વ્યવહારો પેપરલેસ અને કેશલેસ થશે. આ માટે નીતિ આયોગની ભાગીદારી દ્વારા એક આઈ.ટી. પ્લેટફોર્મ કાર્યરત કરવામાં આવશે. આ ઉપરાંત લાભાર્થીને મળતી રકમ ડાઇરેક્ટ ડેબિટ ટ્રાન્સફર દ્વારા સીધી ખાતામાં જ જમા કરવામાં આવશે
આયુષ્માન કાર્ડ માટે દસ્તાવેજો
| જરૂરી દસ્તાવેજો | ઉદ્દેશ્ય |
|---|---|
| આધાર કાર્ડ | મુખ્ય ઓળખ પ્રમાણપત્ર |
| પાન કાર્ડ | આર્થિક અને ઓળખ પુરાવા |
| ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ | વધારાની ઓળખ અને સરનામાનો પુરાવા |
| શાસકીય ઓળખપત્ર | માન્ય સત્તાવાર ઓળખપત્ર |
| જાહેર ઓળખ પ્રમાણપત્ર | જાહેર ઓળખ અથવા રહેણાંકનો પુરાવા |
| તમામ દસ્તાવેજો CSC સેન્ટર પર | આયુષ્માન કાર્ડ માટે અરજી માટે આવશ્યક |
| ઓનલાઈન સ્થિતિ તપાસ | કાર્ડની સ્થિતિ તપાસો અને ડાઉનલોડ કરો |
| લાભ | આયુષ્માન યોજના હેઠળ નિઃશુલ્ક સારવાર મેળવી શકાય છે |
